Rahbariyatning bayonotlari va nutqlari

Umrning kuzagidaman. Ehtiroslar tinib, xazon hidi ufura boshlagan shu pallada bunchalar mutaassir bo‘laman deb o‘ylamagan edim. Ha, hissiyot asov daryo o‘laroq vujudni u qirg‘oqdan bu qirg‘oqqa itqitgandek muvozanatni tiklab olishga yo‘l bermayapti. Nahotki, nahotki necha-necha davrlar o‘tib endi bu masalaning bori mohiyatiga yetyapmiz, deya o‘zimga hayajon aro savollar beraman. Qulog‘im ostida jaranglayotgan o‘ktam ovoz, dadil fikr, yolqinli munosabat va qat’iyat, ijro uchun paydar-pay berilayotgan amaliy topshiriqlar hushyor torttiradi. Beixtiyor ong ostidagi xotiralar, kechmishlar qiyosga keladi, ong ustidagi qabul qilayotganing ma’lumot-axborotlar o‘tmish manzaralarni jonlantiradi. 

Raysabez, VKK degan idora, komissiyalar eshigida turgan adoqsiz navbatlar, betoqat baqir-chaqirlar, hassa yo qo‘ltiqtayoq tutgan odamlarning eshikma-eshik sarsonligi, “Agar oladigan nafaqangizning 2-3 oyligini o‘sha sabezu VKK komissiyasi mas’ullariga qistirsangiz, masala ijobiy hal bo‘larkan”, deya taraddudlanib turgan keksayu yosh nogironlar, boshida yillarcha o‘ralaverib taqir tortgan puxli ro‘moli, egnida uniqqan qora duxoba nimchasi, oyog‘ida eski kalish bilan qo‘lida bir dasta “spravka” hamda shaxsini tasdiqlovchi hujjatlarni tutgancha turgan mushtipar odmi ayollar xayol ko‘zgusida jonlanadi...

Kaminani ana shu xotira va hayajonlar girdobiga solgan voqea – yig‘ilish 2024-yil 13-dekabr kuni O‘zbekiston Prezidenti raisligida bo‘lib o‘tdi. Majlis kun tartibi ijtimoiy himoya va Ijtimoiy himoya milliy agentligining ustuvor vazifalari masalasi edi. Bilmadim, yig‘ilishda o‘sha o‘tmish rutubatli manzaralarini ko‘rgan besh-o‘n odam demasa, aksariyat yosh, o‘rta yosh rahbar, soha tarmoqlariga mutasaddilar ishtirok etayotgandi. Videoselektor tarzida o‘tkazilib viloyatlarni qamrab olgan izdihomda joylardagi oqsoqollardan vakillar ham bor edi, chamamda. Lekin asosan so‘nggi 7-8 yil ichi jamoalarni boshqarayotgan o‘rta yosh bo‘g‘inidagi uka-singillarimiz. Balki ularga o‘sha yig‘ilish asnosidagi tafsilotlar kunda, kunora bo‘lib turgan majlisu yig‘inlardan farqlimasdir. Demak, ular topshiriq va vazifalarni bevosita xizmat va lavozim majburiyatidek qabul qilgan. Aslida shunday bo‘lishi ham tabiiy.
Ammo men va menga tengdoshu bizdan yoshi ulug‘ qatnashuvchilar qalbida nedir hissiyotlar jo‘sh urgani aniq. Kamina majlisdan qaytib, kela-kelguncha hayajonu taassurotlarimni ko‘rgan-bilgan odamimga aytib kelaverdim. Chunki hissiyot tanaga sig‘madi, qayta-qayta izhori dil ehtiyoji tinch qo‘ymadi. Xayolimda ayni yig‘ilish paytida xuddi ekranlardagi “yugurik satrlar” kabi ulug‘ bobomiz Alisher Navoiyning olamga mashhur bayti o‘tadi:

Kimki bir ko‘ngli buzuqning xotirin shod aylagay,
Oncha borkim, Ka’ba vayron bo‘lsa obod aylagay.

Ijtimoiy himoya lug‘aviy ma’nosiga ko‘ra, eng avvalo, inson muhofazasi, beva-bechora, yetim, nogironlarga muruvvat ko‘rsatmoq. Faqir-fuqaroning qaddini tiklamoq, umrguzaronligini ta’minlamoq demakdir. Bu
yurtparvarlikning bosh jihati, har bir rahnamoning el-ulus oldidagi burchi, oliy vazifasi. “Ijtimoiy adolatli fuqarolik jamiyati” degan iboraning asl mohiyat-mazmuni ham shudir. Unga amal qilgan rahnamo xalqning e’tirofini
qozongan bo‘lsa, beva-bechoraga muruvvat va saxovatni bayroq qilib ko‘targan yurt otasi o‘z nomi va sha’nini shon-sharafga burkagan, dunyo saodatini topgan. Nazdimda, men guvohi bo‘lgan izdihom ijtimoiy himoyani yangi O‘zbekiston uzra baland tug‘ misol tutmoqqa da’vat etgan majlis bo‘ldi va shunisi bilan tarixiy ahamiyat kasb etdi.

Bundan besh-olti oy avval hazrat Alisher Navoiy qadamjosi bo‘ylab ilmiy safarga chiqqan o‘n chog‘li navoiyshunos olimimiz Eronning Mashhad shahriga bordi. Hazrat bobomiz yoshlik kezlari bu shaharda
o‘qigan, sakkiz yildan ortiq shu yerda yashagan, vaqti yetib Husayn Boyqaro saltanatida ijtimoiy-siyosiy faoliyat bilan mashg‘ul ekanida Mashhaddagi Imom Ali Muso ar-Rizo maqbarasi yonida keyinchalik Gʻalvirxona deb shuhrat topgan bir manzil barpo etgan ekan. Bu manzilda har kuni katta doshqozon qaynab, bug‘doy, jo‘xori va boshqa boshoqli o‘simliklardan to‘yimli suyuq taom tayyorlanib, atrof-javonibdan beva-bechora, faqiru nogiron, musofiru yo‘lovchilar kelib, shu maskanda issiq ovqat tanovul qilib ketar ekan. Bu haqdagi ma’lumotlar Xondamirning “Makorim ul-axloq” asarida ham qayd etilgan. 

Qarangki, hazrat bobomiz hayotlik kezlari muntazam davom etib turgan bu muruvvatpeshalik undan so‘ng ham, va hatto... shu kungacha uzluksiz bardavom bo‘lib, hozir kuniga 70 minggacha odam kelib, shu manzilda
taomlanib ketarkan... Kamina o‘sha navoiyshunoslarga bosh bo‘lib borgan do‘stimiz, Alisher Navoiy xalqaro jamg‘armasi rahbari Olimjon Davlatdan qayta-qayta bu aqlbovar qilmas hodisa haqida so‘rayman: “Nahotki, 500 yildan beri shu jarayon kechayotgan bo‘lsa?!”. “Ha, – deydi Olimjon, – biror kuni to‘xtamay, yilning to‘rt fasli kun-bakun bardavom bu jarayon. O‘zim hamroh adibimiz Erkin A’zam bilan borib, o‘sha issiq suyuq taomdan tanovul qildik”. Yo, qudratingdan!.. Mana, hazrat bobomizning nomini, jismoniy vafotidan keyin ham besh asrdan beri rahmat nuriga burkab, necha-necha avlodlar qalbi, tafakkurida bezavol saqlab kelayotgan eng oliy amallaridan biri.

Adabiy-badiiy ijodi, ilmiy merosi, turkiy adabiy til asoschisi o‘laroq barcha turkiy elni bir qalam ostida jamuljam etgani, arbobu mansabdorlik maqomida qilgan ishlari bir tarafu, ana o‘sha muruvvatu saxovatpeshaligi bir taraf bo‘lib, hassos shoirimiz Erkin Vohid aytmoqchi: “Hazrat bu dunyoning odami emas”, degan iqrorlarni bot-bot xayolga keltiradi. Bunday qiyos qilsa, bugun yurtimiz rahnamosi ilgari surayotgan ijtimoiy himoya tadorigini hazrat bobomiz Alisher Navoiy muruvvatpeshaligining qariyb 38 million nufusli O‘zbekistonda davlat siyosati darajasiga ko‘tarilib, necha ming karra miqyosliroq va tarmoqliroq shakldagi davomi, yangi davr, yangi sharoitlardagi buyuk insoniy an’anaga sadoqati, deya xulosa qilish mumkindir balki. Shu yig‘ilishda Prezidentimiz bir necha yo‘nalishda imkoniyati cheklangan yurtdoshlarimiz kechmish taqdiri bilan bog‘liq hayotiy masalalarni alohida-alohida tasniflab, ayni shu yo‘nalishlardagi misol-namunalarni turli viloyat va hududlardagi insonlarning umrguzaronligi namunasida ko‘rsatib berdi. Kami besh viloyatning tumanu shaharlaridagi
tajribalar namoyish etildi. Dastlab Samarqandning Toyloq tumani misolida Zarina Zohidova ismli murabbiy qizimiz o‘z yangiligini aytib berdi. U shaxsiy tashabbusi bilan Ilk ijtimoiy rivojlanish markazi ochib, kambag‘al va
nogironligi bo‘lgan oilalar bolalarini maktabgacha ta’lim bilan qamrab olish tajribasini o‘rtoqlashdi. Samarqandga yaqinda hokim vazifasini bajarishga o‘tgan Adiz Boboyev Zarinaning tajribasi va umuman nogironlik, turli
kasalliklar oldini olish xususida o‘z kuzatish, amaliy tahlillari haqida gapirdi. Kaminani mamnun etgan hol ko‘hna Samarqandning yangi rahbaridagi o‘ziga ishonch, masalaning mohiyatini teran anglab, jonkuyarlik bilan fikr
bildirgani bo‘ldi. Ha, hokim odamlarga befarq emas, joni kuyib gapirdi. Jamiyat hayotiga qo‘yayotgan dadil tashxislaridan mamlakatimizning ikkinchi poytaxtida ijtimoiy hayot qizg‘in tus olishidan umidvor bo‘lish mumkin. Haloli bo‘lsin, zabti sinmasin, iloho!

Yurtimiz rahnamosi “Toyloq tajribasi”ni butun mamlakatga yoyish vazifasini viloyat hokimlariga topshirar ekan, chorasiz odamlarni – nogironlarni hayotga, nurli hayotga qaytarish, oilalarga milliy nur, quyosh kirgiza bilish – ijtimoiy davlat degan tamoyilga erishishning yo‘li shu ekanini qat’iy fikri ila ifoda etdi. Yangi bir obrazli ifoda “oilalarga, odamlar qalbiga quyosh kiritish” ayni izdihom ruhiga mos shoirona fikr bo‘ldi. Men esa bu fikrni Sirojiddin (Sayyid) shoir eshitdimikan, degan xayolda yondaftarimga qayd etyapman: “Bu tajribani hujjatli film qilish kerak!”

Oradan 5-6 daqiqa o‘tib, yana bir hujjatli film uchun mavzuni belgiladim. Endi davlatimiz rahbari Toshkent shahrining Mirzo Ulug‘bek tumanidagi “Hamroh” nomli xususiy tadbirkorlik tashkiloti tajribasi haqida so‘z
yurita boshladi. Tashkilot rahbari 35-40 yoshlar chamasidagi Akmal Alixon Nurilla o‘g‘li Aliyev – vrach psixiatr. Prezidentimiz da’vati bilan chet eldan qaytib, kasb malakasini yurtida faol istifoda etayotgan yigit. Qilgan ishi
ijtimoiy tadbirkorlik – aksariyat mehnatga layoqatsiz yoki tamomila yotib qolgan nogironlarga ruhiy, tibbiy xizmat ko‘rsatish. Ha, haqiqatan ham, hayotiy hamrohlik, hamnishinlik xizmati. Shu tobda o‘z kechmish yo‘llarimda uchratgan nogiron, beva-bechora, savdoyi, xalq tili bilan aytganda “pari tekkan” kimsalar xayolimdan o‘tdi.

Nogiron kim aslida? U har kuni yig‘laydigan odam. O‘z chorasizligi, bechoraligidan qalbi vayron, hamisha hamnishinga muhtoj inson. Hozir o‘zi harakatlana olmaydigan 23 ming kimsa bor ekan. Shundaylarga
hamnishinlik uchun “Hamroh” tashkiloti xizmatga shay. Ijtimoiy xizmatchi nomini olgan xodimlar endi faqat cho‘ntagi ko‘targan shaxslargagina xizmat qilmaydi. Ayni paytda kambag‘al xonadonning ham nogiron a’zolariga ruhiy, tibbiy, maishiy xizmat ko‘rsatadi. Uning haqi esa o‘sha tadbirkorlik sub’yekti orqali davlat berayotgan subsidiya va imtiyozlar hisobidan to‘lanadi. “Endi, shukrki, kerak mablag‘larimiz bor. Bunday vaziyatlarda 80 foiz mablag‘ni davlat hisobidan qoplab beramiz”, dedi davlatimiz rahbari. Ha, yurt otasi har bir nogiron, beva-bechora, yetim bolaning umrguzaronligi haqida o‘ylayapti. Prezidentimiz shunday zabt va yoniqlik bilan chorasiz kimsalarga madadkor bo‘lish haqida so‘ylayaptiki, go‘yo ulardan har birining yoniga borib, qo‘lidan tutib, “Endi siz dunyodagi eng baxtli odam bo‘lasiz, qalbingizda ham, ko‘zingizda ham faqat sevinch yoshlari bo‘ladi”, deyayotgandek... 

Shunday bo‘lsin, iloho!

2025-yili tajriba o‘laroq 600 ming odamga “ijtimoiy karta” berilar ekan. Bu bilan shahar transportida bepul yurish, kommunal to‘lovlardan chegirmalar nazarda tutilarkan. Har oylik turli nafaqa ham shu kartada jamlanar ekan. Ana sizga yana bir maishiy qulaylik. Har sohada yangidan yangi innovasion o‘zgarishlarni amalga oshirish, turli tarzdagi hayotiy qulayliklarga yo‘l ochish turmush tajribasidan o‘tgan hodisa, ayniqsa, imkoniyati cheklangan insonlarga bunday qulayliklar yaratish muhimdan muhim. Chunki ular ham har qanday jismoniy to‘kis insonlar kabi to‘liq jismoniy va ruhiy-ma’naviy hayot sururi bilan yashashni istaydi. Shu ma’noda ularga turlicha harakatlar uchun joylarda moslamalar o‘rnatish, ko‘zi ojiz yoki kar-soqovlar uchun brayl yozuvi, surdo tarjima kabi vositalar joriy etish korxona-muassasa va barcha shaharu kentlarda majburiy vazifa etib belgilanishi, bu yuzasidan ijro talabini kuchaytirish mazkur majlisning yana bir muhim yo‘nalishi bo‘ldi.

Jizzaxda “Mono-elektrik” degan xususiy korxonada o‘nlab nogironni ish bilan ta’minlagan Gʻanijon Turg‘unov misolida bunday xayrixoh muruvvatparvarlik maqtalib, ana shunday faoliyat uchun tadbirkorlarning ijtimoiy soliqlarini 1 foizgacha tushirish masalasi ilgari surildi. Demak, soliqqa tortilmagan mablag‘lar to‘g‘ridan to‘g‘ri korxonani rivojlantirishga va, albatta, nogiron ishchi xizmatchilar uchun qulaylik va yangi ish o‘rinlari ochishga yo‘naltiriladi.

Xo‘sh, shunday tadbirkorlik tajribasi bevosita nogiron shaxsning o‘zi tomonidan amalga oshirilsa-chi? Shunday holat denovlik Dilorom Yo‘ldoshevaning favqulodda qat’iyati va matonati tufayli sodir bo‘lgan. Uch yillar avval tasodifiy falokat tufayli ikki oyog‘idan ayrilgan o‘rta yoshli juvon qishlog‘ida tikuv syexi ochib, qirq chog‘li ayolni ish bilan ta’minlabdi. Vaholanki, qismat shu ekan, deya taqdirga tan berib, yaqinlariga qaram, davlat beradigan nafaqani oyma-oy kutib, kimdir in’om etadigan minnatli osh umidida nursiz umrguzaronlikka ko‘nib yashash ham mumkin edi. Ammo iroda va qat’iyatini namoyon etgan Dilorom Yo‘ldosheva barchamizga ibrat o‘laroq zamonaviy dunyo kishilariga intilish ruhiyatini bag‘ishlaydigan matonatli ayollar misolida xalqaro tashkilotlar tartiblaydigan 100 (yuz)lik ro‘yxatga qayd etilibdi. Ana sizga e’tirof va sharaf. Dunyoki e’tirof etganni biz-da ulug‘lamog‘imiz, shunday taqdir kishilariga har tomonlama e’tibor ko‘rsatmog‘imiz ham qarz, ham farz, albatta. Prezidentimiz shu izdihomning o‘zidayoq hammaning ko‘z o‘ngida onlayn tarzda Dilorom Yo‘ldoshevani “Mardlik” ordeni bilan mukofotlagani xususidagi farmon o‘qib eshittirilib, oliy nishon egasiga topshirildi. Qizig‘i, shu davrga qadar faqat erkaklarga, ayniqsa, Vatan himoyachilariga topshirib kelingan mukofot noan’anaviy tarzda ayolga berildi. Inchunun buni hech kim notabiiy hol deb qabul qilmadi.

Kamina shu tobda chandon to‘lqinlanib, daftarimga “albatta, film yaratish kerak”, deb yozib turgandim, davlatimiz rahbari fikrimni ilg‘agandek kino va madaniyat, ommaviy axborot vositalarini tilga olib, denovlik qizimiz haqida film va spektakllar yaratish borasida topshiriqlar berdi.

Topshiriqni qayd etarkanman, yaqin-yaqingacha “zamonaviy qahramon” obrazlarini yaratish degan ne-ne hujjatlarga jo bo‘lgan, ammo qog‘ozlarda qolib ketgan fikrlar haqida o‘yladim. Mana, o‘sha topshiriqlar, vazifalar ijrosi amaliy jihatdan endi-endi yetilib kelibdi. Uzoqqa bormay, shu yig‘ilishning o‘zidayoq zamonaning to‘rt-besh qahramoni kashf etilganini alohida ta’kidlash o‘rinli. Bu borada yana bir hazin mulohaza xayoldan o‘tadi.

Ochig‘i, 7-8 yil avval shaxs degan tushuncha biz uchun faqat uzoq o‘tmish tarixda deb uqtirilgandek edi. Nima uchundir zamondosh buyuklarimiz el-yurtda e’tirof topsa-da, zamona sahnasiga chiqarilavermadi. Go‘yoki biz odam jamiyatiga odamsiz – shaxslarsiz kirib borishimiz kerakdek... Shaxssizlantirilgan jamiyat pirovardida olomon degani emasmi? Xudbinlik falsafasi shudir asli. 

Dilorom Yo‘ldosheva jasorati menga qo‘qonlik mashhur shoira va muallima Anbar otinni eslatdi. Ilmi, fasohati, go‘zal she’riyati va “Qarolar falsafasi” nomli g‘oyat teran mushohadali falsafiy risolasi bilan tarixga kirgan bu mazlumaning qismati ham fojiali kechgan. Turli ma’raka, tadbirlarda hozirjavobligi, to‘g‘ri so‘zi va bilimi bilan hurmat topib, nom qozongan shoirani hasadgo‘y kimsalar jismoniy jarohatlab, majruh qilib qo‘yadi. Ikki oyog‘i shol bo‘lib, to‘shakka mixlangan ayol o‘zida jismoniy va ma’naviy quvvat topib, ijod bilan shug‘ullanadi, atrofdagi o‘nlab yosh qizlarni chorlab, xat-savod o‘rgatadi, muallimalik, otinoyilik qiladi. Ha, ona yurtimiz ma’naviy qudratini barcha zamonda ham namoyon eta bilgan va shu bois sharaf topgan.

Navbat sport sohasiga yetdi... Qiziq, nogiron odamning sport bilan, yana shunchaki emas, professional tarzda shug‘ullanishi avvallari favqulodda hol bo‘lsa, endi oddiy hodisa bo‘lib qoldi. Uzoqqa bormay, o‘zim bilgan va mas’ul bo‘lgan soha – kino yo‘nalishida so‘nggi 2-3 yilda ishlaganimiz “Matonat maktabi” turkumidagi 19 ta hujjatli filmning o‘zi so‘zimiz isboti. Kinohujjatchilarimiz Tokio olimpiadasida g‘olibu sovrindor bo‘lgan 18 nomdor paraalimpiachi qahramonimiz hayotiga bag‘ishlab nihoyatda samimiy filmlar ishladi. Bu turkumning g‘oyasi muallifi ham, tashabbuskori ham Prezidentimiz.

Majlisda alohida yangragan yana bir tushuncha “inklyuziv” degan istiloh bo‘ldi. Ingliz tilidan olingan bu so‘z lug‘aviy ma’nosiga ko‘ra “nazarda tutilgan”, “birgalikda o‘qish”, “teng sharoitlarda tarbiyalanish” ma’nolarida keladi. Bu jismoniy va ruhiy-ma’naviy imkoniyati cheklangan odamlarning birgalikda, bir xil sharoitda faol yashamog‘i degani. 2025-yilda mingga yaqin maktabda shunday sinflar ochilishi aytildi. Yana shunday guruhlar bolalar bog‘chalarida ham ochiladi. Bu hayotda o‘z tasdig‘ini topib, nafaqat bolalar, shu bilan birga ota-onalarni ham ishlab, faoliyat yuritib, to‘laqonli umrguzaronligi uchun imkon berayotgan ekan. Bunga Andijonning Qo‘rg‘ontepasidagi Toshkenboyeva Mahbaraxonning hayotini misol qilish mumkin.

Tumandagi Muruvvat uyida tashkil etilgan kunduzgi parvarishlash guruhi uning Abdurazzoq ismli qarovchisiz qololmaydigan nogiron o‘g‘lini qaramog‘iga olibdi. “Kasal kasal emas, kasalni boqqan kasal”, deydi xalqimiz. Tunu kun nogiron bolaning tepasida o‘ltirish har qancha chidamu irodani toliqtiradi, kishining o‘zini-da kasal qiladi. Ana shunday umidsiz, so‘niq ahvolda umrguzaronlik qilayotgan Mahbaraxon o‘z yog‘iga qovrilib yurganida mahallaning ijtimoiy xizmat xodimi maslahati bilan Muruvvat uyiga borib, bolasini kunduzgi parvarish guruhiga beribdi. Abdurazzoq kunduzi uyidagidan ko‘ra yaxshiroq sharoitda parvarish topib, Mahbaraxon sog‘lom o‘g‘il tarbiyasiyu turmush o‘rtog‘i qatorida xonadonga ozgina ro‘shnolik kiritishga muvaffaq bo‘libdi. Ko‘zida yosh bilan izdihom ahliga chekkan azobi haqida so‘ylab, o‘zi va u kabilarni ro‘shnolikka chiqargan davlatimiz rahbariga qalb tashakkurini izhor etdi. Nazarimda, uning minnatdorlik giryasi yig‘ilish qatnashchilarining ham qarog‘ini namladi.

Shu asnoda Prezidentimiz yaqin o‘tmishdagi bir haqiqatni ta’kidladi. Kechagi kunlarda nogiron, beva-bechoraga muruvvat deb go‘yo uch kilo nedir ko‘tarib o‘ttizlab odam kambag‘al xonadonga kirib borardi. Muruvvatmi bu yoki minnatmi — tushunib bo‘lmasdi. Axir o‘ng qo‘ling berganni chap qo‘ling bilmasin, degan tushunchalarimiz qayda qoldi ekan bu harakatlardan keyin.

Haq gap, quruq raqamu “xo‘ja ko‘rsin” hisobotlar kimga kerak? O‘sha tobda Andijondagi majlisxonada turib yig‘ilishda qatnashayotgan muftiy hazratlari Nuriddin hoji Xoliqnazar izdihomning mohiyat-mazmuniga oqilona aniq baho berdi: “Yurt otasi ko‘rsatayotgan e’tibor yetimparvarlikning benazir namunasi. Payg‘ambarimiz (s.a.v) dini islom yo‘lidagi urush-savashlar tang holga kelganda eldagi yetim-yesir, beva-bechoralarni maydonda to‘plashni buyuribdilar. Sahobalar qizg‘in pallada bunday harakatning sababini so‘raganlarida u ulug‘ zot o‘sha yetimu bechoralardan urush muzaffariyati uchun Allohdan duo so‘rashlarini aytibdilar...”

Mantiqki, yetim-yesir, beva-bechoraning duosi har qanday o‘zga duo-iltijolardan balandroq va ijobatliroq ekan. Yig‘ilish yakuniga yetar ekan, Prezidentimiz Oliy Bosh qo‘mondon sifatida murojaat etib, murakkab taqdirli bolalarni tizim tarbiyasiga olish tajribasini yanada kengaytirish va ularni milliy o‘zligini taniydigan mard o‘g‘lonlar qilib tarbiyalash borasida topshiriq berdi.  Yig‘ilishda yangi tashkil etilgan Ijtimoiy himoya milliy agentligining yaqin va uzoq istiqbolli vazifalari aniq ko‘rsatildi. 2024-yildayoq agentlik jamiyatimizda o‘z o‘rni va ovozini topa bildi. Ne-ne xalqaro va mahalliy tashkilotlar bilan hamkorlikda ishlab, xalqimizning barcha qatlamidagi yoshu qari, nogiron, muhtoj, beva-bechora kimsalarning og‘irini yengil, mushkulini oson etishga erishdi. Shuning uchundir balki mufti hazratlari o‘z chiqishida bu tashkilotni “Insof agentligi” deya alqadi. Ularning jonbozliklaridan mamnuniyat izhor etdi.

Har safar shunday yig‘ilishlardan keyin mamlakatimiz rahbariga hurmatim oshib, hatto insoniy mehrim jo‘shib, Yaratganga shukrona aytaman – shunday yurtda tug‘ilib-o‘sib, dorilamon kunlarda yashayotganim, adolatli, jonkuyar, fidoyi rahnamoga zamondoshligim uchun.

2025-yil kirishi arafasida O‘zbekiston ommaviy axborot vositalarida yangi xabar tarqaldi: Falastinning Rafoq shahri (Gʻazo sektorining eng ko‘p jabr ko‘rayotgan manzili)dan 100 nafar jabrdiyda — qattiq jarohatlangan bolalar, ayollar, keksalar o‘z hamrohlari bilan “O‘zbekiston havo yo‘llari”da Toshkentga olib kelinibdi. O‘zbekiston televideniyasida ko‘rsatildi – mayibu majruh kimsalar muolajaxonalarga olinib, shoshilinch davolanyapti. Mehribonlik ko‘rsatilyapti, mehr berilyapti. Bu ham bani insonga muruvvatning ko‘rinishi. Zero, nafaqat o‘z yurtimiz, olamdagi bori odam qavmi Allohniki bo‘lgani kabi uning yerdagi soyasidan ham nur topyapti, malham topyapti.

Ha, buyuk shoirimiz Erkin Vohid aytmoqchi:
Onaizoring zamin,
Tanho yo‘g‘u boring – zamin,
Xasta bemoring – zamin,
O‘g‘lon o‘zing, darmon o‘zing!

 Shuhrat RIZAYEV, 

O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi huzuridagi Kinematografiya agentligi direktori, professor

“Dilbar shaxs”, go‘zal shoir, haqqoniy tarixnavis, mohir sarkarda va buyuk hukmdor Zahiriddin Muhammad Bobur haqida ko‘p va xo‘p yozilgan. Mana besh asrdan ortiq davr o‘tibdiki, bu ulug‘ zotni anglash, ijodini oʻqish va idrok etish borasidagi izlanishlar to‘xtamaydi. Zukko muxlis hamisha shunday savol qarshisida lol: “Kim o‘zi – Bobur?” Yuqorida sanaganimiz sifatlari uncha-muncha keng yoyilgan umumiy ta’riflar, xolos. She’riyati, voqeoti, xasbi holi va ilmiy-badiiy risolalari mohiyatini anglashga chog‘langan muhiblari tildan-tilga ko‘chib yurgan odatiy ta’riflaridan sira qoniqmasliklari aniq. Haqrosti ham shu, hazrat Navoiyni anglash ne qadar mushkul va farahbaxsh bo‘lsa, Bobur Mirzoni ham idrok etish, undan kam mashg‘ulot va mehnat-mashaqqat, halovat emas.

Zahiriddin Muhammad Bobur armonu afsuslar diyorining fuqarosi
bo‘lganidek, o‘z millatdoshlari va vatandoshlarining ham ohi, armoni...

Gapning indallosi, royishi shuki, Italiyadek mahobatli ko‘hna tamaddun mamlakatida Zahiriddin Muhammad Bobur tavalludi nishonlangan sanada “Boburnoma” asari italyan tilida yuqori matbaa sifatida ko‘p nusxada nashr etibdi. Kitobga O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev so‘zboshi yozgan. Italiyaning taniqli olim va adibi Franko Kardinining “Boburnoma” asari taassurotlarida yozgan nihoyatda samimiy badia-essesi kitobga kirish so‘z sifatida kiritilgan. Yana bir ahamiyatli jihat – kitob Boburiylar davriga tegishli deb topilgan 96 ta badiiy miniatyura suratlar bilan bezatilgan.

Shu o‘rinda mamlakatimiz rahnamosining quyidagi fikri xorijiy nashrining oldiga qo‘yilgan vazifa-maqsadlarni amalga oshirishda o‘ziga xos dasturiy yo‘llanma bo‘lganini qayd etish joiz: 

“Ishonamanki, uch ming yillik tariximizdan munosib o‘rin egallagan mumtoz shoir, qomusiy olim bo‘lgan ulug‘ ajdodimizning bebaho merosi bilan tanishish Italiyaning ilmiy va madaniy jamoatchiligi uchun o‘zbek xalqining ma’naviy olamidan, bizning tomirimizda qanday buyuk zotlarning qoni oqayotgani va bugungi kunda mamlakatimizda Yangi O‘zbekistonni barpo etish yo‘lida amalga oshirilayotgan ijobiy o‘zgarishlardan yaqindan xabardor bo‘lish imkonini beradi”. 

“Boburnoma”ni Italyan tiliga ko‘chirgan tarjimon Federika Pastore ayni nashrni sharhlab asarni “islom tamadduniga xos avtobiografik asarning ilk rostgo‘y namunasi” deb baholagan. Balki shu sifat sababmikan, kitob
nashriga doir barcha yumushlar ijrochilari o‘z vazifalariga o‘ta mas’uliyat va samimiy niyat bilan yondashganlar. Ya’ni “Boburnoma”, avvalo, o‘zbek xalqining tarixi, tabiati, turmushi va boshqa xos xususiyatlarini dunyoga namoyon etib, Ovrupo-yu Osiyo va boshqa qit’alarni yurtimizga yaqinlashtirayotgan, tili, dini, dunyoqarashi turli xil bo‘lgan insonlarni O‘zbekistonning do‘sti-habibiga aylantirayotgan asar sifatida barcha ziyoli insonlarning qalbu tafakkuridan joy olmog‘i tilagidir. Bu maqsad, ayniqsa, kirish so‘z muallifi Franko Kardini fikrlaridan yaqqol anglashiladi. Ochig‘i, jadid bobolarimiz kechmishlarini o‘rganib, istibdod, mustamlakachilik haqida nazariy va amaliy yo‘sindagi ne-ne maqola-yu risolalarni, arxiv manbalari, yodnoma xotiralarini o‘qib, o‘z mustabid ajdodlari uchun Franko Kardinidek bu qadar xijolatlik ahvolga tushgan va buni shu qadar fahmu fasohat bilan o‘ta samimiy, oshkora ifoda etgan o‘zga bir muallif-musannifni eslay olmadim. Na Afrika, na Osiyoni, jumladan Markaziy Osiyoni bosqin bilan ishg‘ol etib, boyligini talagan, odamlarini qul qilib ezgan va sotgan, vahshi-yu madaniy shaklda mustamlaka o‘lkalarini g‘orat etgan millatlarning biror ziyolisi – olimidan tortib yozuvchi shoirigacha Franko Kardini tan olgan va oshkora bayon etgan fikrlarni ming iztirobu taassuf bilan aytolgan
emas. Aksincha, ular o‘z davlatlarining manfur siyosatlarini qo‘llab-quvvatlagan, pardalagan, oqlashga uringan, kamida o‘ta insonparvarlik tuyg‘ulari jo‘sh urib ketsa, xaspo‘shlab, bilib bilmaslikka olgan. O‘z misolimizda Fyodor Dostoyevskiyu Soljenisinlarni qo‘ya turaylik. Hozirgi Rossiya Federatsiyasining dongdor arbobi Vladimir Medinskiy “Мифы о России” (Rossiya haqida afsonalar) (2013-y) kitobida Rossiya imperiyasining XIX asr 2-yarmida O‘rta Osiyoni bosib olishi, bu yurtlarda nafaqat feodal qoloqlikni, shu bilan birga hanuz voqe bo‘lgan quldorlikni  tugatishga, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy-maishiy rivojlanishga sabab bo‘ldi
deya, tojik sovet adabiyoti asoschisi Sadriddin Ayniyning “Qullar” romanini misol qilib keltiradi.

Vaholanki, Rossiyaning o‘zi 1861-yilda krepostnoylik, ya’ni quldorlik tuzumini bekor qilib, hali-hanuz qulchilik oqovalari bilan yashab turgan davrlar edi o‘sha “Qullar” romanida aks etgan voqea va personajlar ham. Mana shunday qarash va yondashuvlar alamu iztirobingni olovlantirib turganida, Franko Kardinining mana bu e’tirofi qalb yaralariga malhamdek ta’sir ko‘rsatadi: “Biz – “Gʻarb ahli”ning dunyodagi boshqa xalqlar madaniyati
oldidagi qarzimiz, so‘zsiz, nihoyatda katta: biz o‘zgalarning yurtiga bostirib kirganmiz, ularning mol-mulkini talon-taroj qilganmiz, o‘zimizga bo‘ysundirganmiz. Bu borada isbot talab etmaydigan bir haqiqatni ta’kidlash kerak: bizning o‘zga xalqlar molu davlatini tortib olishdan ham, ularni ozodligidan, hayotidan mahrum qilishdan ham ko‘ra shafqatsizroq kirdikorlarimiz bo‘lgan. Ya’ni, bizdan boshqacha fikrlagani, boshqacha yashagani uchun g‘ayri millat va elatlarni mensimaslik, ularga “past toifa” deb qarab kelganimiz sir emas.”  Mana – samimiyat, rostgo‘ylik, insonparvarlik va ziyolilikning yuksak
namunasi!

Bu oliyjanoblik yoki muruvvat, marhamat emas. Ayni vijdonlilik, rostgo‘ylik va ziyolilikdir.

Ikkinchi jahon urushida fashizm ustidan qozonilgan g‘alabani faqat o‘zigagina nisbat berib, qariyb sakson yildan beri “ha” deganda “dunyo xaloskorligi”ni peshlab turgan sobiq “katta og‘a”larimiz, bugun bu o‘tmish
jahon muzaffariyatini o‘zigagina nisbat berishni avji adosiga ko‘tarayotgan paytda, nemis xalqi o‘sha davr xatoliklari uchun xijolatlar chekib, butun insoniyatdan kechirim so‘rab, hattoki aybginasi uchun moddiy kompensatsiyalar qilib turganda, insonparvarlik, vijdonlilik, ziyolilik tushunchalarining asl mohiyatiga yetgandek bo‘ladi, kishi. 

F.Kardini fikrlarini davom ettirib yana aytadi: “O‘zga xalqlarning ilm-fan, san’at, go‘zallik borasidagi qadriyatlarini biz hech vaqt, hatto yaqin-yaqinlargacha ham nazar-pisand qilmaganimiz. Bizni faqatgina ularning
moddiy boyliklarini qo‘lga kiritish qiziqtirar edi.”

Shu o‘rinda atoqli adibimiz Oybekning mashhur “Qutlug‘ qon” romanidagi kitobxon uncha e’tibor qaratavermaydigan ayrim lavhalar xayolga keladi: Chor Rusiyasi Toshkentni egallagandan so‘ng o‘z mustabid mahkamalarini joylashtirish uchun barpo etgan yangi shahar qismidagi restoranda uch o‘zbek Mirzakarimboyning kichik o‘g‘li Salimboyvachcha, paxtachi Jamolboy va jadid Abdishukur maishat bilan band. Sheriklari ichkilik va fohisha ayollar bilan huzurlanib turganda, Abdishukur “qo‘shni stulda o‘tirgan ikki rus”ning mukallimasi – suhbatiga quloq tutadi.

“Ularning biri keksaroq odam, u yo chinovnik, yo katta savdogar yoki ayni zamonda har ikkisi... Ikkinchisi o‘rta yashar, ko‘zoynakli va kiyimga g‘oyat zeb bergan odam. Buni Abdishukur injenerga o‘xshatdi. 

– “Sart”lar irq jihatidan, albatta, past, - tarelkadagi go‘shtni pichoq bilan kesa turib gapirdi chinovnik – ular madaniyatga mutlaqo qobiliyatli emas. Yaqinda bir professor ilmiy jamiyatda bu da’voni juda yaxshi isbot qildi. Bilasizmi, men bu issiq mamlakatda yigirma yildan beri yashayman. “Sart”larning psixologiyasini yaxshi o‘rgandim. Ular irqan past. Lekin bunga qaramay, ba’zi xususiyatlarini ko‘rsatadilarki, buni fan hali oydinlata olmaydi. Mening mushohadamga qaraganda, ularda, masalan badiiy sezgi ancha o‘sgan. Ular gulni sevadilar. Kiyimlari chirkin bo‘lsa ham quloqlariga gul qistirib yuradilar. Ashulani, o‘yinni juda yoqtiradilar...

Qo‘llariga bir lagancha, yo patnis olib baqiradilar. Bundan siz va men o‘n chaqirim nariga qochamiz... Lekin ular boshlarini bukib, mutlaq sukut bilan tinglaydilar. Bir necha musiqiy asboblari ham bor. Gʻoyat ibtidoiy. Yana ahmoqlarcha odatlari bor: yerda oyoqlarini bukib o‘tiradilar. Bizga bu narsa katta bir azob. Ularga rohat emish! Boy bo‘lsin, kambag‘al bo‘lsin, baribir, “sart”ning uyida bitta piyolasi bo‘ladi. Ikkita qilsa, odat buziladi ham katta gunoh hisoblanadi!..”

Ana endi bir qiyoslab ko‘raylik: yuqoriroqda tilga olganimiz zamonaviy arbob, bir necha yillar Rossiya Federatsiyasi Madaniyat vazirligini boshqargan baland rutbali amaldor – eskicha tushunchaga ko‘ra chinovnikning XIX asr oxiri – XX asr boshlari Turkistonda – “issiq mamlakatda yigirma yildan beri yashab”, mahalliy xalqlarning “irqan past”ligini qayta-qayta ta’kidlab turgan Peterburglik chinovnikdan nechog‘li farqi bor.

Tagini surishtirsa, zamondoshimiz bo‘lgan “dongdor arbob” o‘sha olis XIX asr 2-yarmi – XX asr boshlarida Chor Rossiyasining istibdodi yillarida Toshkent shahrining boshlig‘i (nachalnigi), undan so‘ng Marg‘ilon uyezdi nachalnigi, Farg‘ona viloyati harbiy gubernatorining yordamchisi, keyinroq avval Samarqand viloyat harbiy gubernatori yordamchisi, keyin Samarqand viloyat harbiy gubernatori bo‘lgan, qariyb ellik yil Turkistonda harbiy xizmatini o‘tab, oddiy  praporshchiklikdan general-leytenant darajasigacha o‘sgan Viktor Yulianovich Medinskiyga avlod bo‘lib chiqmasmikan?! Darvoqe, general Medinskiyning o‘g‘li polkovnik Konstantin Viktorovich Medinskiy ancha vaqt Qo‘qon uyezdining harbiy nachalnigi bo‘lganini ham nazarga olsak, O‘rta Osiyoni Rusiya imperiyasiga bo‘ysundirishga Medinskiylar sulolasining xizmatlari qay darajada ekanligi ayon
bo‘ladi. Ha, aytmoqchi, Farg‘onaliklar hali-hanuz qo‘rquv ila aytib yuradigan bir voqea. Yangi Farg‘ona (xalq tilida Iskobil, ya’ni ashaddiy bosqinchi, rus generali sharafiga nomlangan sobiq Skobelov) shahri qurilayotganda markaziy ko‘chaga xiyobon mo‘ljalida chinor daraxti ko‘chatlari ekilgan ekan. (Bu xiyobon hozir ham yuz ellik yillik chinorlari bilan saqlanib turibdi). Ittifoqo, bir go‘dak bolakay, shu ko‘chatlardan birini sug‘urib olib, yog‘och
ot qilib, minib o‘ynabdi. Buni ko‘rib qolgan viloyat harbiy gubernatori yordamchisi Medinskiy go‘dak bolani boshqalarga o‘rnak bo‘lsin deya barcha aholi ko‘z o‘ngida dorga osib o‘ldirishga buyruq bergan ekan... Bu xalqning og‘zidan og‘izga ko‘chib yurgan bir qo‘rqinch voqea. Balki Medinskiyning bu voqeaga aloqadorligi ham isbotlangan haqiqat emasdir. Ammo mana shunday dahshatli voqeaning ro‘y bergani real haqiqat va bu voqelikni amalga oshirgan Chor mustabid tuzumi. Bu tuzumga esa Medinskiylar sulolasi yarim asrdan ortiq davr sadoqat bilan xizmat qilgan...

Muhtaram o‘quvchiga fikr asosiy mavzudan chalg‘igandek tuyular balki. Lekin gap shundaki, Franko Kardinining ajdodlarining kechagi qilmishlari uchun iztirobli e’tiroflari va ne bir ma’nodagi samimiy istig‘fori, hozir aynan shu kunlarda “ayrim amaldor zotlar”ni sog‘lom aqlga, hushyor fikrga da’vat etsa, ajabmas.  Haqrosti ham shu, asl ziyoli shaxslar kechagi kunlardan xolis xulosa chiqarishlari shart. Shu ma’noda Franko Kardini “Boburnoma”ga yozgan kirish so‘zi bilan nafaqat Italiya, shu bilan birga bori jahon olimlariga nihoyatda asosli dakki-tanbeh bergandek tuyuladi: “Biz hatto o‘z jinoyatlarimizni tezroq yashirish uchun va o‘zimizni oqlash uchun “tarixi yo‘q xalqlar” degan soxta tushunchani o‘ylab topdik. Holbuki, biz ushbu millatlardan zo‘rlik bilan tortib olgan boyliklar aslida ularning haqiqiy, asl va nihoyatda behisob xazinalarining yuzaki, tashqi bir qismi edi, xolos!”

Ayni shunday, oriyentalist nomi bilan O‘rta Osiyo xalqlari tarixi, etnografiyasi, adabiyoti va tilini o‘rgangan rus olimlari milliy ilm-fanimiz rivojiga har qancha hissa qo‘shgandek ko‘rinsalar-da, ular eng avvalo, missionerlik – musulmonlarni pravoslav diniga olib kirib, Rossiyaga singdirib yuborish maqsadlari bilan bizning o‘lkamizga kelganlari isbot talab qilmas haqiqat. Shuning uchun ham ularning qutqisiga uchib, o‘z xalqiga “teskari” xizmat qilib qo‘ygan mahalliy ziyolilar afsus-nadomat ila umrlarini poyoniga yetkazdilar. Ma’rifatparvar zotlar Sattorxon Abdug‘afforov, Zokirjon Furqatlarning alamli qismati so‘zlarimiz isbotidir. “N.P.Ostroumov, G.V.Andreyev, V.V. Vereщagin, Ye.K.Meyendorf, V.V.Radlov, N.I.Veselovskiy, N.N.Ilminskiy, G.S.Sablukov, kabi missioner olim, ijodkor, tadqiqotchilar O‘rta Osiyoning mahalliy xalqlari tomonidan ming yillar osha yaratilgan ne-ne nodir qo‘lyozma manbalarni o‘zlashtirib oldilar. Bu manbalar keyinchalik Sankt Peterburgning Ermitaji, mahobatli muzeylari va kutubxonalari mulkiga aylanib ketdi.

Franko Kardini fikricha, keyinchalik ana shu o‘zga xalqlardan o‘zlashtirilgan ma’naviy boyliklarning qadriga yetib, mustamlakachilik ruhi, tasavvur va ko‘nikmalari bilan emas, balki xolis niyat bilan o‘rganib, o‘z ilmini ulardan ustun deb bilmay yondashganida Yevropa bilan Osiyo, Afrika xalqlarining birga, birodarlarcha yashashi, demakki, har qanday islomafobiya, terrorizm, radikalizm, ekstremizmdan holi bo‘lishi mumkin edi. Dunyo tinch, osmon musaffo, insonlar qalbi qo‘rquvdan, ertangi kunga ishonchsizlikdan holi bo‘lishi mumkin edi. Italyan olimining Boburiylar sulolasi davridagi Hindistonning qudrati va hashamatiga qarab, uni ichdan o‘rganib, qayta teranroq idrok etib, kelgan xulosasi har jihatdan e’tiborga va ahamiyatga molik. 

“...Biz (Boburiylar davridagi-Sh.R) shaharlar, saroylar va bog‘larning ko‘rku jamoliga qarab, o‘z madaniy taraqqiyotimizning avj nuqtasida yaratgan Uyg‘onish davri yutuqlariga teng, ba’zi o‘rinlarda esa ulardan “ziyoda bo‘lgan” o‘zga Renessansni ko‘ramiz. Biz faqat o‘zimizga taskin berish uchun bu odamlar bizni ham qahr-g‘azab, shafqatsizlik, ochko‘zlik va hiyla-nayrangga o‘rgatishlari mumkin edi, deya olamiz, xolos”. Tarixiy adolat nuqtai nazaridan qaralsa, Bobur ham Hindistonga fath etish niyati bilan borib, uni harbiy mahorat ila chapdastlik bilan zabt etgan fotihdir. U o‘z zamini-Movarounnahrda voqe bo‘lgan Temuriylar davri, ya’ni ikkinchi Renessansning yorqin vakili o‘laroq, Afg‘oniston, Hindiston xalqlari hayotiga ham ijtimoiy-madaniy Uyg‘onish nasimlarini olib kirdi. Mahalliy xalqlarning tili, dini, turmush tarziga daxl etmadi. Aksincha, ularni rivojlantirish uchun sharoit yaratib, o‘zigacha bo‘lgan biror fotih qilmagan bag‘rikenglikning yuksak namunasini ko‘rsatdi. 

Uning keyinchalik Javaharlal Nerudek hind xalqining buyuk siyosiy yo‘lboshchisi tomonidan “Bobur dilbar shaxs, Uyg‘onish davrining tipik hukmdori, jasur va tadbirkor inson bo‘lgan. U san’atni, adabiyotni sevardi,
hayotdan huzur qilishni yaxshi ko‘rardi. Uning nabirasi Akbar tag‘in ham dilovar, tag‘in ham ko‘proq fazilatlar egasi bo‘lgan mard va dovyurak iste’dodli, sarkarda bo‘lish bilan birga muruvvatli va tanti, idealist va
xayolparast, tashabbuskor, o‘z izdoshlarining cheksiz sadoqatini qozongan”, deya e’tirof etilishining boisi-sababi ham aynan shunday siyosat va hayot tarzini Hindistonda qariyb 300 yil joriy etgan Bobur va Boburiylar sulolasining umrguzaronligi samarasi edi. 

Boburshunoslik ilmida, odatda, aksariyat olim yo tadqiqotchilar Boburning Hindistonga yurishi va zabt etishining ob’yektiv ildizlari, sabablarini har jihatdan chuqur o‘rganmay, Movarounnahrdagi sotqinlik, xiyonat
va chorasizliklarni asos sifatida keltirish bilan cheklanadilar. Italyan olimi Franko Kardini bu masalada ham tarixiy haqiqatni aytib, boburshunoslarimizga o‘ziga xos saboq beradi: “Bobur 1511-1512-yillar oralig‘ida Janubga – tog‘li Kobulga chekinishdan avval bir vaqtlar Amir Temur (ya’ni o‘z bobosiga-Sh.R) davlatiga qarashli bo‘lgan bir necha shaharlarni qo‘lga kiritishga erishadi.

Bu yerdan unga Hindiston sari yo‘l ochildi: aynan shu manzilda loxurlik lo‘diylar sulolasiga mansub shahzodalar hamda hind rajputlari ittifoqi uni tabiiy boyliklari mo‘l bo‘lgan ushbu yarim orolni zabt etish uchun gijgijladilar”. 

Ko‘ringki, shunday mahobatli Imperiya barpo etgan buyuk hukmdor Hindistondek o‘lkada ko‘ngliga xush keladigan xotirjamlik va safo topolmaydi. F.Kardini qayd etganidek, Hindiston Boburning “ko‘ngliga o‘tirishmadi”. Bu holatning barcha tafsilotlari g‘oyat haqqoniylik, fasohat bilan “Boburnoma”da o‘z ifodasini topgan. Shuning uchun ham italyan olimi asarga baho berib quyidagi yakunga keladi: 

“Bu shunchaki tarixiy qiymatga ega bo‘lgan kundalik, sayohatnoma, xotira, avtobiografiya, solnomagina emas, balki ushbu muhtasham asar muallif hukmdorning o‘z zamonasida mavjud bo‘lgan soxta va balandparvoz adabiy uslublarini inkor etadigan ilmiy-badiiy salohiyatini ham yaqqol namoyon etadi.  “Boburnoma”ni o‘qishga jazm etgan yevropalik kitobxon undan bosh ko‘tarolmay qolishi shubhasiz”. 

Muhtaram kitobxon! Bir haqiqatni tan olib aytishni ma’qul deb o‘ylaymanki, kamina italyan tilida nashr etilgan “Boburnoma” asari haqida so‘z aytishdan ko‘ra, bu asar va uning muallifi haqida kirish so‘zi yozgan Italiyaning atoqli olimi va adibi Franko Kardinining insoniy va ilmiy jasoratidan to‘lqinlanib, o‘z fikrlarim, qarashlarimni o‘rni bilan ehtiroslarga burkab bayon etdim. Zero, yuqorida ta’kidlaganimizdek, mustabidlik tahqirlari haqidagi ne-ne manbalarni ko‘rib, o‘qib, bunday xolis va o‘z ajdodlari uchun xijolatlik ifoda etilgan biror satr topmagan edim. Nazdimda, italyan kitobxoni “Boburnoma”ni o‘z ona tilida o‘qish barobarida, o‘z o‘tmishiga ham qaytadan hushyor, sinchkov nigoh qaratishga da’vat etuvchi F.Kardini kirish so‘zini ham o‘qib, bir qadar ma’naviy tozargandek bo‘lsa ne tong! Italyanlarning o‘zlari kashf etgani hayratomuz kechinma – katarsis-ma’naviy poklanish tuyg‘usini baxsh etadigan bunday badialar butun jahon olimlari, tadqiqotchilariga namuna bo‘lib qolishi kerak. Shundagina biz birlik, birodarlik, umumjahon hamjamiyati degan purma’no tushunchalarning mohiyatini anglab yetadigan yangi ziyoli avlod kamol topadi deb umidlansak arziydi. 

Shuhrat RIZAYEV,

Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan Yoshlar murabbiysi, professor.